Околу 300 милиони евра е зголемен долгот што го има нефинансискиот сектор (главно фирми) кон банките во текот на минатата година, покажуваат податоците на Народната банка. Имено, долгот на 31.12.2021 година бил околу 3 милијарди евра, а на крајот од 2020 година кредитите на нефинасиските друштва биле околу 2,7 миијарди евра. Далечната 2012 година завршила со пласирани кредити во нефинансиски друштва во износ од 2,1 милијарди евра.
Банките се главниот извор на финасирање на проекти на компаниите, но она што сега фирмите го забележуваат е дека во услови на криза, тие се извор и за обезбедување на тековна ликвидност, што и не е развојна компонента за нивниот бизнис и што не создава нова вредност од која ќе се отплаќаат кредитите. Оттука и главната забелешка на стопанството насочена кон последниот сет на државни мерки во кој поддршката на стопанството, гавно треба да се одвива токму во зоната на кредитирањето.
Поталот „Пари“ го анализраше кредитирањето. Податоците од Народната банка покажуваат дека лани износот на бруто кредити дадени од страна на банките бил 6,2 милијарди евра од кои 3 милијарди евра се кредити на нефинансиски субјекти, а 3,2 милијарди евра се кредити дадени во домаќинствата. Најголем износ на кредити дала Стопанска банка, иако според активата, најголема е Комерцијална банка која пак, е трет кредитор на листата за 2021 година. Второ место по обемот на кредити и припаѓа на НЛБ банка, која е трета по големина банка, според активата.
Кредитирање во 2021 година
| БАНКА | БРУТО КРЕДИТИ НА НЕФИНАНС. СУБЈЕКТИ | КРЕДИТИ НА НЕФИНАНС. ДРУШТВА | ДОМАЌИНСТВА |
|---|---|---|---|
| Стопанска Банка Ад Скопје | 1,3 милијарди евра | 458,6 милиони евра | 839 милиони евра |
| НЛБ Банка | 1,1 милијарда евра | 445 милиони евра | 696 милиони евра |
| Комерцијална Банка | 922,6 милиони евра | 579 милиони евра | 303 милиони евра |
| Шпаркасе | 894 милиони евра | 470 милиони евра | 423 милиони евра |
| Халкбанк | 811 милиони евра | 401 милион евра | 385 милиони евра |
| Прокредит Банка | 461,5 милиони евра | 409 милиони евра | 51,5 милиони евра |
| Универзална Инвестициона Банка | 275 милиони евра | 84 милиони евра | 189 милиони евра |
| Централна Кооперативна Банка | 120 милиони евра | 12,7 милиони евра | 107 милиони евра |
| Стопанска Банка АД Битола | 117 милиони евра | 61 милион евра | 55,5 милиони евра |
| Силк Роуд | 87 милиони евра | 26 милиони евра | 59,6 милиони евра |
| ТТК Банка | 80,6 милиони евра | 23,3 милиони евра | 57,4 милиони евра |
| Капитал банка | 30,8 милиони евра | 16 милиони евра | 14,5 милиони евра |
| Развојна банка | 1 милион евра | 487.000 евра | – |
| Вкупно | 6,2 милијарди евра | 3 милијарди евра | 3,2 милијарди евра |
Кредитирањето, како на домаќинствата, така и на нефинасиските друштва е во постојан подем. Податоците поажуваат дека фирмите за 10 години ги зголемиле своите кредити за 42,8 проценти, од 2,1 милијарди евра на 3 милијарди евра. Нефункционалните кредити пак се на ниско ниво. Во третиот квартал од 2020 година (за кога Народната банка објави последен извештај за ризиците во банкарскиот сектор), соодносот меѓу нефункционалните и вкупните кредити се задржа на историски најниското ниво од 5,1% во портфолиото на корпоративни кредити.
Како растеле кредитите за фирмите и други нефинансиски субјекти во текот на 10 години?
(во милијарди евра)
| НА КРАЈ НА ГОДИНА | КРЕДИТИ НА НЕФИНАНСИСКИ ДРУШТВА |
|---|---|
| 2012 | 2,10 |
| 2013 | 2,19 |
| 2014 | 2,38 |
| 2015 | 2,55 |
| 2016 | 2,45 |
| 2017 | 2,53 |
| 2018 | 2,65 |
| 2019 | 2,71 |
| 2020 | 2,74 |
| 2021 | 3,00 |
Како што може да се забележи, во изминатава деценија, пад на кредитирањето имало единствено во 2016 година како резултат на пролонгираната политичка криза. Тогаш Инстититот за економски политики и развој „Фајненс тинк“ во својот извештај нотирал:
„Намалувањето на бруто инвестициите се потврдува и со намалениот раст на кредитите кон приватниот сектор. За прв пат по пет години, кредитирањето кон фирми се намалува. Од 7.1% кредитен раст во 2015 година, кредитирањето забележа пад од 4% во 2016 година. Ова е индикатор дека склоноста на приватниот сектор да користи кредити за финансирање на инвестициските потфати се намалува, што е директна рефлексија на пролонгираната политичка криза која создава голема несигурност во приватниот сектор“.
Како планира државата да го поддржи кредитирањето?
На 9-ти март Владата го донесе и објави сетот од 26 мерки. Делот за компаниите главно се темелии на нивна поддршка – како да дојдат до кредити за да обезбедат пари за редовно работење и за инвестирање. Но, досега Владата, освен што ги објави овие мерки, не објави и конкретни упатства и насоки за можноста за користење на кредити и субвенционирани камати.
Мерките што се највија за финансиска поддршка на деловните субјекти преку Развојната банка на Северна Македонија вклучуваат:
– Субвенционирање на договорна каматна стапка по кредити дадени од комерцијалните банки на деловни субјекти кои ќе ја реинвестираат добивката за 2021 година;
– Финансиска поддршка преку директно кредитирање од Развојната Банка на Северна Македонија на компаниите.
Се најави и кредитирање преку комерцијалните банки со бескаматни кредити за обртни средства; користење на Гарантниот фонд на Развојната банка; кредити за инвестирање во проекти за енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија. Владата информираше и дека се воведува нова поволна кредитна линија со поддршка на Европската инвестициона банка за зелена транзиција вредна 100 милиони евра, како и поволни кредити за Зелено финансирање, обезбедени преку Европската банка за обнова и развој, преку УНДП и комерцијалните банки во земјата во висина од 45 милиони евра, за физички и правни лица за инсталирање на фотоволтаици и средства за енергетска ефикасност.
Целата анализа е достапна на линкот: https://pari.com.mk/