Москва бара да се исполнат нејзините услови пред пак да се врати на масата за преговори што се водат со посредство на ОН. Рекорден извоз на пченица од Русија.

Русија во понеделникот го прекина договорот без преседан за време на војната, кој овозможува житото да тече од Украина во земјите во Африка, Блискиот Исток и Азија каде гладот е растечка закана, а високите цени на храната турнаа повеќе луѓе во сиромаштија.

Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, објави дека Русија ќе ја суспендира иницијативата за жито во Црното Море сѐ додека не се исполнат нејзините барања да ги достави сопствените земјоделски пратки во светот – иако земјата испорачува рекордни количества пченица, а нејзините ѓубрива исто така течат.

„Кога ќе се спроведе делот од Црноморскиот договор поврзан со Русија, Русија веднаш ќе се врати на спроведувањето на договорот“, рече Песков. Русија се пожали дека ограничувањата на превозот и осигурувањето го попречиле нејзиниот извоз на храна и ѓубрива – исто така критични за глобалниот синџир на исхрана.

Ова е крај на пробивниот договор што Обединетите нации и Турција го постигнаа минатото лето за да дозволат житото да го напушти регионот на Црното Море, откако Русија го нападна својот сосед пред речиси една и пол година. Договорот даде гаранции дека бродовите нема да бидат нападнати кога влегуваат и излегуваат од украинските пристаништа.

Посебен договор го олесни движењето на руската храна и ѓубриво поради западните санкции.

Завојуваните земји се и главни глобални снабдувачи на пченица, јачмен, сончогледово масло и други достапни прехранбени производи на кои се потпираат земјите во развој. Додека аналитичарите не очекуваат повеќе од привремен удар на цените на прехранбените производи бидејќи места како Русија и Бразил го зголемија извозот на пченица и пченка, несигурноста на храната расте.

Договорот беше обновен за 60 дена во мај поради одбивањето на Москва. Во последниве месеци, количината на испорачана храна и бројот на бродови што заминуваат од Украина се намалија, при што Русија беше обвинета дека спречува да учествуваат дополнителни бродови.

Војната во Украина ги зголеми цените на прехранбените производи на рекордно ниво минатата година и придонесе за глобална прехранбена криза поврзана и со други конфликти, долготрајните ефекти од пандемијата Ковид-19, суши и други климатски фактори.

Високите трошоци за житото потребно за основните прехранбени производи во места како Египет, Либан и Нигерија ги влошија економските предизвици и помогнаа да турнат милиони повеќе луѓе во сиромаштија или несигурност во храната.

Луѓето во земјите во развој трошат повеќе од своите пари на оброци. Посиромашните нации кои зависат од увезената храна, исто така, трошат повеќе бидејќи нивните валути слабеат и тие се принудени да увезуваат повеќе поради климатските проблеми. Места како Сомалија, Кенија, Мароко и Тунис се борат со суша.

Цените на глобалните прехранбени производи како пченица и растително масло паднаа, но храната веќе беше скапа пред војната во Украина и олеснувањето не падна на кујнските маси.

„Договорот на Црното Море е апсолутно клучен за безбедноста на храната на голем број земји“, а неговата загуба ќе ги влоши проблемите за оние кои се соочуваат со високи нивоа на долгови и климатски последици, рече Сајмон Евенет, професор по меѓународна трговија и економски развој на Универзитетот од Сент Гален во Швајцарија.

Тој истакна дека зголемувањето на каматните стапки наменети за таргетирање на инфлацијата, како и слабеењето на валутите „го отежнуваат многу земји во развој да ги финансираат купувањата во долари на глобалните пазари“.

Организацијата на ОН за храна и земјоделство овој месец соопшти дека на 45 земји им е потребна надворешна помош со храна, а високите локални цени на храната „двигател на загрижувачките нивоа на глад“ во тие места.

Црноморската иницијатива за жито им дозволи на три украински пристаништа да извезат 32,9 милиони метрички тони жито и друга храна во светот, повеќе од половина од тоа во земјите во развој, според Заедничкиот координативен центар во Истанбул.

Но, договорот се соочи со неуспеси откако беше постигнат со посредство на ОН и Турција: Русија накратко се повлече во ноември пред повторно да се приклучи и да го продолжи.

Во март и мај, Русија го продолжи договорот само за 60 дена, наместо вообичаените 120. Количеството на жито што се испраќа месечно падна од врвот од 4,2 милиони метрички тони во октомври на 1,3 милиони метрички тони во мај, што е најниско количество од почетокот на договорот.

Извозот се зголеми во јуни на нешто над 2 милиони метрички тони, благодарение на поголемите бродови кои можат да пренесат повеќе товар.

Запрашан во понеделникот дали нападот на мостот што го поврзува Кримскиот Полуостров со Русија е фактор зад одлуката за договорот за жито, портпаролот на Кремљ рече дека тоа не е.

„Не, овие случувања не се поврзани“, рече Песков. „Дури и пред овој терористички напад, претседателот (Владимир) Путин го кажа нашиот став за тоа.

Украина ја обвини Русија дека спречува нови бродови да се приклучат на работата од крајот на јуни, при што 29 чекаат во водите крај Турција за да се приклучат на иницијативата. Заедничките инспекции кои требаше да обезбедат дека бродовите носат само жито, а не оружје што би можело да и помогне на двете страни, исто така значително се забавија.

Просечните дневни инспекции постојано се намалуваат од максимумот од 11 во октомври на околу 2,3 во јуни. Украинските и американските власти ја обвинија Русија за забавувањето.

Во меѓувреме, испораките на пченица во Русија достигнаа највисоки нивоа по големата жетва. Извезе 45,5 милиони метрички тони во трговската година 2022-2023, со уште еден рекорд од 47,5 милиони метрички тони што се очекува во 2023-2024 година, според проценките на Министерството за земјоделство на САД.

Претходната бројка е повеќе пченица од која било земја што некогаш извезла за една година, рече Кејтлин Велш, директор на Глобалната програма за безбедност на храна и вода во Центарот за стратешки и меѓународни студии.