Активностите на Украина ги вознемируваат Европејците. Ризикот од губење на остатокот од рускиот гасовод ги зголемува цените на синото гориво, при што лицитациите скокнаа на највисокото ниво од декември за еден ден. Што да очекуваме следно?

Панично расположение

Нападот на регионот Курск го доведе во прашање транзитот на гориво – единствената артерија кон централна и западна Европа се наоѓа во бојното подрачје. Од него главно зависат Словачка и Австрија.

И покрај континуираното снабдување преку мерната станица за гас (ГИС) Суја, цитатите лазеа: во понеделник додадоа шест проценти и достигнаа рекорд за годината од 480 долари за илјада кубни метри. Мало намалување беше доволно за да предизвика паника: од 42,4 милиони кубни метри на 6 август на 37,3 милиони кубни метри на 8 август. Ова се случи откако пумпањето беше обновено на 13 август.

Реакцијата е главно емотивна, забележува независниот индустриски експерт Леонид Хазанов. „Целосното сопирање може да доведе до недостаток на гориво во студената сезона“, објаснува тој.

Кога пазарот ќе се смири, цените може да паднат до 400 долари за илјада кубни метри, вели Игор Јушков, експерт во Националната фондација за енергетска безбедност и Финансискиот универзитет. Но, ако се прекине снабдувањето, тие би можеле да скокнат до 600.

„Додека постои зависност од испораките на руски гас, постои огромен ризик од прекин со долготрајни последици“, соопшти австриското Министерство за енергетика, цитирано од Блумберг, доколку транзитот се запре. вработеноста на австриските складишни капацитети во 2026 година нема да надмине 15 проценти.

Напнатоста е поттикната и од неодамнешниот крај на договорот за транзит. Договорот меѓу Русија и Украина важи до крајот на 2024 година и не се зборува за продолжување. „Нема да иницираме продолжување“, рече претседателот на управниот одбор на Нафтогас, Алексеј Чернишев.

Во исто време, договорот меѓу Гаспром и австриската енергетска компанија ОМВ важи до 2040 година.Иако Виена ветува прекин на испораките до 2027 година.

Ефект на бран

Експертите сметаат дека реакцијата на пазарот е природна. И покрај малата побарувачка и желбата да не се купува повеќе од Русија, не е така лесно да се заменат дури 42,4 милиони кубни метри дневно.

„Другите даватели на гасоводи – Норвешка, Алжир, Азербејџан – веќе пумпаат до максимум, тие ќе мора да земат ЛНГ, да го транспортираат до крајбрежна земја, да го регасифицираат и да го доставуваат меѓусебно преку истите цевководи. Ова е комплицирано и скапо во однос на логистиката“, забележува Јушков.

Во извештајот од јуни, австриските власти посочија дека испораките биле планирани преку Италија и Германија.

„Истовремено ќе треба да се борат и за суровините, бидејќи пазарот на течен гас е дефицитарен, а билансот е прилично кревок, станува збор за откуп по проверливи цени“, прецизира експертот.

Според извештајот на Форумот на земји извознички на гас, европските испораки на ЛНГ паднаа за 26% на годишно ниво во јули и го достигнаа најниското ниво од септември 2021 година на 6,34 милиони тони. Од јануари до јули, континентот примил 60,63 милиони тони ЛНГ (минус 21 процент). Меѓу другото, влијание имаше и значително повисоката цена во Азија. Таму увозот е зголемен за 14 отсто на 23,4 милиони тони.

Во такви услови, напуштањето на цевката е непрофитабилно. Според Форумот, и покрај севкупното намалување на потрошувачката во ЕУ (минус 4,5 отсто за периодот од јануари до јули на годишно ниво), увозот на гориво од Русија е зголемен за 3,1 милијарди кубни метри.

Несигурно складирање

Европејците се загрижени за друг проблем: каде да складираат. Нестабилната ситуација ги принудува земјите да ги зголемат резервите. Сепак, сопствениот капацитет на ЕУ и овозможува да акумулира до 100 милијарди кубни метри гас, иако годишната потрошувачка е 350-500.

Минатата година Киев им понуди на своите партнери инфраструктура со капацитет до десет милијарди кубни метри. Цените беа ниски, а услугата барана. Според независната агенција „Аргус“, во периодот јуни-јули 2023 година во украинските складишта биле испратени 102,7 и 586,6 милиони кубни метри гас.

Сепак, безбедносната ситуација ја загрижува ЕК. Пролетта, Нафтогас пријави штета на инфраструктурата на Лавов, а во првите летни месеци капацитетот за складирање падна на десетина од минатогодишните бројки – 15,4 и 51,9 милиони кубни метри.

Трговците се плашат да не го изгубат пристапот во секое време. „Континуираните напади врз украинските складишта го зголемуваат ризикот. Главниот проблем не е загубата на гасот, туку неможноста да се повлече кога е потребно и по потреба“, објасни Марко Саалфранк, шеф на тргување во енергетската групација „Експо“. Според „Фајненшл тајмс“ поради ова Украина губи околу 200 милиони евра годишно .Сепак, гасот е сè уште важен.Според западните аналитичари, сите напори за развој на зелена енергија овозможија да се намали побарувачката за сино гориво во јули за само седум отсто на годишно ниво.

Затоа, според руските експерти, европските политичари ќе инсистираат Украина да го продолжи договорот за транзит. Заменик-шефот на Фондот за национална енергетска безбедност Алексеј Гривач смета дека за тоа се потребни геополитички промени. „Неодамна, испораките од Русија се зголемуваат, а не се намалуваат“, нагласи тој „Економски гледано, ЕУ сериозно губи во глобалната конкуренција без нашиот гас, така што не можеме да ги исклучиме обидите од нивна страна да ја обнови барем делумната трговија.

А цените, додава Јушков, следната година ќе останат на просечното ниво од 2024 година – 350-400 долари за илјада кубни метри. Но, со услов: ако нема нови итни ситуации.