Вредноста на турската лира падна на рекордно ниско ниво. Падот на турската валута не е запрен дури половина година по разрешувањето на гувернерот на централната банка, а последиците што ги чувствуваат и граѓаните и економијата само се зголемуваат. Во моментов може да добиете 10,4 лири за едно евро, додека пред три години 1 евро вредеше 5,3 лири.
Континуираниот пад на валутата со себе носи раст на цените и инфлацијата, а таков нов „тренд“ може да се почувствува денес на скоро секој чекор во Турција. Практично, во Истанбул, омилената туристичка дестинација на многу странци, буквално сè е поскапо – од зачини, преку стока и памук, до кожа, обувки и злато.
Само во последниот месец цените на златото во Турција се зголемија за 6%. Еден грам беше продаден за околу 47 евра пред еден месец, додека сегашната цена е 50,2 евра. На годишно ниво, тоа е раст од околу 20 проценти. Една бурма практично порасна во цена од 250 на 300 евра.
Од друга страна, увозот на стоки од Турција е исто така поскап, и во пресрет на овој пораст на цените, Македонија најмногу купува материјали што се користат во текстилната индустрија како памук и кожа, но исто така и градежни материјали и многу други суровини материјали во различни индустрии.
Драгоjуб Рајиќ, консултант во мрежата за поддршка на бизнисот, кој секојдневно е во контакт со домашни бизнисмени, вели дека порастот на цените во Турција не завршува тука.
– Цените сигурно ќе бидат повисоки. Туристите ќе мораат да плаќаат повеќе од предвиденото, а растот на инфлацијата ќе се почувствува при увозот на турска стока во Македонија. Ова ќе влијае на цените на увозот, затоа што едноставно ќе мора да платиме повеќе. Погледнете што се случува со градежните материјали. Не можеме да го избегнеме тоа – вели Рајиќ.
Рајиќ додава дека ова, во извесна смисла, може да биде тактика за зајакнување на турската економија.
– Тие сакаат да ја зајакнат својата економија. Долгови се акумулираат во Турција и со зголемување на инфлацијата за време на туристичката сезона, тие се обидуваат да извлечат девизи од туристите. Ако погледнете на Интернет, тие започнаа агресивна кампања за промовирање на летното одморалиште во декември, а бидејќи туристите треба да ги сменат своите девизи за лири по пристигнувањето – вели Рајиќ и додава дека сличен потег направила и Грција пред неколку години.
Турската централна банка ја зголеми прогнозата за инфлација за крајот на годината на 12,2 проценти, што е за околу 3 проценти повеќе отколку што беше во претходниот извештај. И покрај тоа, монетарните власти тврдат дека ценовните притисоци ќе започнат да паѓаат во одреден момент.
На крајот на април годинава, претседателот на Турција воведе нова блокада, во обид да ја спаси туристичката сезона, откако беа откажани голем број туристички аранжмани, бидејќи нагло скокна бројот на корона-инфицирани во Турција.
Туристичката индустрија практично стана спас за Турција откако почна да паѓа вредноста на лирата, бидејќи парите потрошени од странски државјани во Турција се клучни за отплата на надворешниот долг.
Минатата година, да потсетиме, приходите паднаа за вртоглави 65%, а туристите во Турција донесоа само 12 милијарди долари, додека во 2019 година во Турција пристигнаа рекордни 35 милијарди долари.
Дури и ако економијата се опорави, имајќи го предвид предвидениот раст на турската економија од над 5% оваа година, секторот за туризам е сè уште под висок ризик и постои можност дефицитот дополнително да се „надува“.
Повеќе причини за падот на лирата
Постојат неколку причини за пад на вредноста на лирата. Од една страна, економските аналитичари го обвинуваат Ердоган, кој замени 4 члена на комитетот за монетарна политика во последните два месеци, како и 3 гувернери на централната банка за две години. Од друга страна, тие исто така ја обвинуваат турската влада, која со своите потези ја остави економијата ранлива на кризи.
Девизните резерви на Турција нагло паднаа. Централната банка продаде околу 128 милиони долари во последните две години и позајми долари од домашните банки за да купи лири, во обид да ја стабилизира својата валута.
Со пандемијата што ја осакатува светската економија, таа стратегија се покажа како неуспешна, бидејќи со пониски приходи од туризам и поголем увоз, приливот на девизи во земјата беа намалени, оставајќи дупки во платниот биланс, а централната банка сега им должи на другите банки повеќе девизи отколку што има. во резерва, пишува Радио Слободна Европа.
Централната банка последователно ја смени тактиката и ја зголеми референтната стапка на 10,25 проценти во септември, но тоа, според „Волстрит журнал“, не го намали притисокот врз лирата, бидејќи каматните стапки останаа негативни кога се прилагодуваат за инфлацијата. Така, поседувањето на турската валута стана непривлечно и за странските инвеститори и за жителите на таа земја.
Првичен пад во 2018 година
Континуираниот пад на вредноста на турската лира започна во 2018 година. Во август истата година, тогашниот претседател Доналд Трамп објави дека ќе ги удвои турските царини за челик и алуминиум.
Според експертите, финансиската криза се подготвува подолго време и е директна последица на одбивањето на владата да ги зголеми каматните стапки со цел да се запре инфлацијата и да се излади „прегреената“ економија. Споровите со Соединетите држави во тоа време само го забрзаа падот на лирата.
„Кога глобалните пазари беа преплавени со ефтини и бесплатни долари, сите беа страшно возбудени, особено низ растечките и пограничните пазари, и сега овде видовме жесток пресврт“, изјави финансискиот аналитичар Али Кан Сачу за Ал Џезира во 2018 година.
Забрането превземање на содржината без одобрение од редакцијата на БанкоМетар.мк