АТИНА – Планинска и оддалечена, грчко-бугарската граница некогаш го формираше јужниот агол на Железната завеса. Денес, тоа е местото каде што Европската унија повторно ја исцртува енергетската карта на регионот за да ја олесни неговата голема зависност од рускиот природен гас.

Новиот гасовод – изграден за време на пандемијата на Ковид-19, тестиран и кој треба да започне со комерцијална работа во јуни – ќе обезбеди големи количини на гас да течат меѓу двете земји во двете насоки за производство на електрична енергија, индустрија за гориво и топлинска енергија.

Енергетската врска добива поголемо значење по одлуката на Москва оваа недела да го прекине снабдувањето со природен гас за Полска и Бугарија поради побарувачката за плаќања во рубља што произлегуваат од западните санкции поради војната во Украина.

Проектот долг 180 километри е првиот од неколкуте планирани гасни интерконектори што ќе им овозможат на членките на источниот дел од Европската унија и на земјите кои се надеваат да се приклучат на блокот од 27 нации пристап до глобалниот пазар на гас.

На краток рок, тоа е бекап на Бугарија.

Поврзувањето на гасоводот ќе ѝ овозможи на земјата пристап до пристаништата во соседна Грција кои увезуваат течен природен гас, или ЛНГ, а исто така ќе носи гас од Азербејџан преку нов цевководен систем што завршува во Италија.

Тоа е еден од многуте напори додека земјите-членки се обидуваат да го уредат својот енергетски микс, при што некои се враќаат на јагленот со тешки емисии, додека исто така планираат зголемено производство од обновливи извори. Германија, најголемиот светски купувач на руска енергија, бара изградба на терминали за увоз на ЛНГ за што ќе бидат потребни години, а Италија, уште еден врвен руски увозник на гас, склучи договори со Алжир, Азербејџан, Ангола и Конго за снабдување со гас.

Европската унија сака да ја намали за две третини зависноста од руската нафта и гас оваа година и целосно во текот на пет години преку алтернативни извори, ветер и сончева енергија и складирање.

Руската инвазија на Украина веројатно ќе ги забрза промените во долгорочната стратегија на ЕУ, прилагодувајќи се на енергијата која е поскапа, но и поинтегрирана меѓу земјите-членки, вели Симоне Таљапиетра, експерт за енергија и научен соработник во бриселскиот тинк-тенк „Бројгел“.

„Тоа е нов свет“, рече тој. „И во овој нов свет, јасно е дека Русија не сака да биде дел од меѓународниот поредок како што ние го мислиме“.

Таљапиетра додаде: „Стратегијата – особено од Германија – во последните 50 години секогаш беше ангажман со Русија за енергија. Но, со оглед на она што го гледаме во Украина и со оглед на рускиот поглед на меѓународните односи, тоа не е земја со која би сакале да соработуваме“.

Креаторите на политиката на ЕУ тврдат дека иако источноевропските членки се едни од најзависните од рускиот гас, големината на нивните пазари го прави проблемот податлив. Бугарија увезуваше 90% од својот гас од Русија, но троши само 3 милијарди кубни метри секоја година – триесет пати помалку од водечкиот потрошувач Германија, според податоците од 2020 година од Евростат, агенцијата за статистика на ЕУ.

Официјално наречен „Гасен интерконектор Грција-Бугарија“, новиот гасовод ќе ја надополни постојната европска мрежа. Поголемиот дел од тоа датира од советската ера, транспортирајќи гас од огромните енергетски полиња во Русија на запад, кога Москва ги бараше многу потребните средства за својата нестабилна командна економија и западните добавувачи за да помогнат во изградбата на нејзините гасоводи.

Врската ќе се движи помеѓу североисточниот грчки град Комотини и Стара Загора, во централна Бугарија, и ќе ѝ овозможи на земјата и соседите со нови врски во мрежата пристап до глобалниот пазар на гас што се шири. Тоа вклучува поврзување со новоизградениот Трансјадрански гасовод кој носи гас од Азербејџан, како и добавувачите на течен природен гас што пристигнува со брод, а веројатно ќе бидат вклучени Катар, Алжир и САД.

Дури осум дополнителни интерконектори би можеле да бидат изградени во источна Европа, кои ќе стигнат дури до Украина и Австрија.

Гасоводот од 240 милиони евра ќе носи 3 милијарди кубни метри гас годишно, со опција да се прошири на 5 милијарди. Доби финансирање од Бугарија, Грција и ЕУ и има силна политичка поддршка од Брисел и САД.

 

 

На теренот, проектот се соочи со повеќекратни застој поради проблеми со синџирот на снабдување за време на пандемијата.

Приемот на специјализирани делови и преместувањето на персоналот по започнувањето на изградбата на почетокот на 2020 година набрзо стана сè потешко, рече Андонис Мицалис, извршен директор на грчкиот изведувач АВАКС кој го надгледуваше проектот.

Изградбата заврши на почетокот на април, рече тој, додека работата и тестирањето на две мерни станици и инсталацијата на софтверот се во завршна фаза.

„Имавме низа во проекциите. Но, фактот што некои материјали не пристигнаа нè натера да ја преработиме таа низа, понекогаш со ефект на трошоци“, рече Мицалис.

Грчкиот премиер Киријакос Мицотакис ја пропушти обиколката на локацијата минатиот месец откако се зарази со Ковид-19. Тој во средата разговараше со неговиот бугарски колега, Кирил Петков, за да даде гаранции за грчка поддршка.

„Бугарија и Грција ќе продолжат да работат заедно за енергетска безбедност и диверзификација – од стратешко значење за двете земји и за регионот“, напиша Петков подоцна на Твитер. „И двајцата сме уверени за успешното завршување на ИГБ на време“. (АП)