Ненамирениот глобален владин и корпоративен долг достигна 100 трилиони долари во минатата година, соопшти во четвртокот Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД). Истовремено, зголемените каматни стапки ги соочуваат позајмувачите со тешки избори и потреба да се даде приоритет на продуктивните инвестиции.

Помеѓу 2021-ва и 2024-та година трошоците за камати како дел од производството се зголемуваат од најниските до највисоките во последните 20 години. Владините трошоци за камати достигнаа 3,3 отсто од бруто домашниот производ (БДП) во земјите-членки на организацијата, што ги надминува нивните трошоци за одбрана, се вели во својот извештај за глобалниот долг на ОЕЦД.

Иако централните банки сега ги намалуваат стапките, трошоците за задолжување остануваат многу повисоки отколку пред нивното зголемување во 2022-ра година, така што долговите со ниски камати продолжуваат да се заменуваат и каматните трошоци веројатно ќе продолжат да растат.

Ова доаѓа во време кога владите се соочуваат со големи сметки за трошење. Германскиот парламент го одобри планот за зајакнување на инфраструктурата и поддршка на повеќе одбранбени трошоци оваа недела. Долгорочните трошоци – од транзиција кон зелена економија до стареење на населението – надвиснуваат над водечките економии.

„Оваа комбинација на повисоки трошења и повисок долг ризикува да го ограничи идниот капацитет за задолжување во време кога потребите за инвестиции се поголеми од кога било“, велат од ОЕЦД.

И покрај нивниот остар пораст, каматните трошоци сè уште се пониски од преовладувачките пазарни стапки за повеќе од половина од државниот долг на ОЕЦД и речиси една третина од тој на пазарите во развој, како и нешто помалку од две третини од висококвалитетниот корпоративен долг и речиси три четвртини од корпоративниот долг со несакана стапка, се вели во извештајот.

Речиси половина од државниот долг на ОЕЦД и пазарите во развој и околу една третина од корпоративниот долг доспева до 2027-ма година.

Земјите со ниски приходи и високоризични се соочуваат со најголеми ризици за рефинансирање, со над половина од нивниот долг доспева во следните три години, а над 20% од него доспева оваа година, соопшти организацијата.

„Бидејќи долгот станува се поскап, владите и компаниите треба да се погрижат нивното задолжување да поддржува долгорочен раст и продуктивност“, рече Сердар Челик, шеф на Одделот за пазари на капитал и финансиски институции на ОЕЦД.

„Ако го направат вака, ние не сме загрижени… Ако не го направат вака, ако додадат дополнителен, скап долг без да го зголемат производниот капацитет на економијата, тогаш ќе бидеме сведоци на потешки времиња“, коментира тој.

Сепак од 2008-ма оттогаш, компаниите користеле поголеми заеми за финансиски цели како што се рефинансирање или плаќања на акционерите, додека корпоративните инвестиции се намалиле во истиот период, според ОЕЦД.

Пазарите во развој зависни од задолжувањето во странска валута треба да ги развијат своите домашни пазари на капитал, велат од организацијата.

Извештајот покажа дека трошоците за позајмување средства преку обврзници деноминирани во долари се зголемиле за околу 4% во 2020-та година до над 6% во 2024-та година, а за поризични земји со рејтинг „ѓубре“ тие се зголемени на над 8%. На овие земји им е тешко да ги користат домашните монетарни фондови поради ниските стапки на штедење и плитките домашни пазари.

Геополитичка тензија

ОЕЦД рече дека финансирањето на транзицијата кон нето нула емисии е „голем предизвик“. Со сегашните инвестициски стапки, пазарите во развој надвор од Кина ќе се соочат со недостиг од 10 трилиони долари за постигнување на целите од Парискиот климатски договор до 2050-та година.

Доколку дополнителните инвестиции потребни за транзицијата бидат јавно финансирани, тоа би можело да доведе до зголемување на односот долг кон БДП-то за 25 процентни поени во развиените економии и за 41 процентен поен во Кина до 2050-та година доколку се финансира приватно, долгот на енергетските компании на пазарите во развој надвор од Кина ќе мора да се зголеми четирикратно до 2035-та година.

Централните банки, намалувајќи ги своите обврзници, беа заменети со странски инвеститори, како и домаќинства, кои сега поседуваат 34% и 11% од домашниот државен долг на економиите на ОЕЦД, во споредба со 29% и 5% во 2021-ва година, соопшти организацијата.

Таа, сепак, предупреди дека оваа динамика можеби нема да продолжи.

Зголемените геополитички тензии и трговската несигурност може да доведат до брзи промени во одбивноста кон ризик, што би можело да го наруши меѓународниот тек на портфолиото, соопшти ОЕЦД.