Сигурноста и довербата се клучни зборови во деловниот свет. Дали знаевте дека за тоа постои посебна ознака, онаа која покажува кој е доверлив и проверен партнер? Станува збор за статус на ОЕО. Статусот ОЕО (Овластен економски оператор) е меѓународно признат знак за доверливост и усогласеност со законодавството, кој царинските органи го доделуваат на економски субјекти кои исполнуваат голем број пропишани критериуми. На овој начин тие се препознаваат како доверливи бизниси.
„Концептот на Овластен економски оператор е воведен од Светската царинска организација и се заснова на партнерство помеѓу царинските органи и економските оператори. Кога економскиот оператор, кој е вклучен во синџирот на меѓународна трговија, исполнува одредени критериуми, тој добива статус на ОЕО, што истовремено означува и највисоко ниво на доверба“, објаснуваат од Секретаријатот на ЦЕФТА.
Примената на критериумите за добивање статус на овластен економски оператор ја прави трговијата побезбедна, побрза и поефикасна, а крајниот резултат е производите и услугите побрзо да стигнуваат до потрошувачите.
„Постојат два вида одобренија, Овластен економски оператор со одобрување за царинско поедноставување кое му овозможува на корисникот на одобрението да користи одредени поедноставувања во согласност со царинските прописи (ОЕОЦ) и Овластен економски оператор со одобрување за безбедност и сигурност кое му овозможува на корисникот на одобрението да користи извесни поедноставувања поврзани со сигурноста и безбедноста (ОЕОС). Двата типа одобренија може да се користат истовремено како едно комбинирано одобрение ОЕОЦ/ОЕОС“, објаснуваат од Стопанската комора на Црна Гора.
Што им носи статусот на ОЕО на бизнисмените?
Придобивките од оваа програма се големи – од забрзување на царинските постапки, намалување на деловните трошоци, заштеда на време, а важна придобивка е препознатливоста на терен, бидејќи тоа значи дека е сигурен пазарен партнер за царинската служба. Во овој поглед, учеството во меѓународните трговски синџири често е условено со добивање статус на ОЕО. Она што е важно е дека кога ќе се исполнат условите за програмата да биде препознаена на ниво на ЦЕФТА-регионот, компаниите можат да ги користат придобивките што им ги носи статусот во сите страни на ЦЕФТА.
„Со поедноставување на процедурите и почитување на единствени правила, се стремиме да го поврземе пазарот на ЦЕФТА што е можно повеќе. Примената на програмата на овластени економски оператори, како и нивното меѓусебно признавање е многу значајна во процесот на исполнување на нашите приоритети, а тоа се регионални како и интеграција на ЦЕФТА економиите на единствениот европски пазар. Затоа почитувањето на стандардите на ЕУ е клучниот услов за признавање на оваа програма на ниво на ЦЕФТА“, посочуваат од Секретаријатот на ЦЕФТА.
Како што објаснуваат од Стопанската комора на Црна Гора, за ОЕО програмите на ЦЕФТА страните да бидат признаени тие мора да ги развиваат и имплементираат на идентичен начин како што тоа го прави ЕУ, како резултат на што царинските управи на различните страни на ЦЕФТА имаат идентични барања од компаниите за исполнување на сложени стандарди врз основа на кои компаниите што ги исполнуваат овие строги правила и барања го добиваат овој статус, ОЕО компанија во една страна на ЦЕФТА има ист третман како ОЕО компанија во друга ЦЕФТА страна, т.е. нејзиниот ОЕО Статусот стекнат во ЦЕФТА Страната А е признат во ЦЕФТА Страната Б. Затоа, овие компании ги уживаат истите придобивки што им ги носи овој статус, во сите страни на ЦЕФТА чии програми на ниво на ЦЕФТА се потврдени/валидирани како идентични со оние во земјите членки на ЕУ. Најконкретна придобивка е намалениот број на контроли, бидејќи е компанија од доверба на царинските управи, додека статусот на ОЕО на премините значи пократко задржување на камионите, побрз транспорт и со тоа намалени деловни трошоци. Откако црногорската програма ќе биде признаена на ниво на ЦЕФТА, компаниите со овој статус ќе имаат еднаков третман во сите други страни на ЦЕФТА.
Како да се добие статус на ОЕО?
Процесот на одобрување е тежок процес и може да потрае неколку месеци. Добивањето статус бара дополнителни напори од страна на компаниите од почитување на прописите, собирање документација, па дури и технолошки инвестиции за исполнување на строгите критериуми.
„Потребно е да има целосна деловна усогласеност со царинските и даночните прописи на подолг временски период, докажана финансиска ликвидност, уредно сметководство и лесен пристап до сметководствената евиденција, постоење на систем кој овозможува откривање на неправилности и измами, архивирање на евиденција и заштита од губење на податоци, исполнувајќи ги соодветните стандарди безбедност и сигурност“, објаснуваат од Стопанската комора на Црна Гора.
Другите услови се однесуваат на високо ниво на доверливост и квалитет на деловните процеси, како и на системот за внатрешна контрола.
„Довербата и безбедноста се клучни зборови во овој процес. Затоа економскиот оператор мора да исполнува услови кои, меѓу другото, вклучуваат почитување на строгите правила поврзани со заштита од нелегален упад во објекти, како и процедури кои ќе воспостават доверливи односи со деловните партнери заради заштита на меѓународната трговија. Исто така, неопходно е да има јасни и доверливи проверки на потенцијалните вработени кои ќе работат на безбедносно чувствителни места“, објаснуваат од Секретаријатот на ЦЕФТА.
Каква е состојбата во регионот и ЦЕФТА страните кога станува збор за бројот на компании со статус ОЕО?
Според последните податоци, 51 компанија ја имаат оваа ознака во Србија, 27 во Северна Македонија, 10 во Косово, 10 во Албанија и 4 во Црна Гора. Податоците на Стопанската комора на Молдавија покажуваат дека дури 120 компании во таа земјата има статус на ОЕО. Податокот кој секако заслужува внимание е дека од 1 ноември 2022 година взаемното признавање на статусот ОЕОС на компаниите меѓу Молдавија и ЕУ стапи на сила во 2008 година, со што Молдавија стана првата ЦЕФТА страна која има законски регулирано меѓусебно признавање на ОЕОС со ЕУ. Од друга страна, во Босна и Херцеговина нема компании со оваа ознака, имајќи предвид дека оваа ЦЕФТА страна почна да ја спроведува програмата во август минатата година.
„Досега имаме добиено едно барање. Статусот на ОЕО ќе им ги овозможи на бизнисмените сите поволности предвидени со сегашната регулатива, со дополнително подигање на свеста кај сите потенцијални апликанти за важноста на предметниот концепт за нивниот иден бизнис. Побрзо спроведување на царинските процедури, имиџ на компанијата, препознатливост во регионот и пошироко, намалување на деловните трошоци“, соопштија од царинскиот сектор на Управата за индиректно оданочување на БиХ.
Кога заштедите ќе се претворат во бројки, според пресметките на бизнисмените, тоа значи дека заедно со подобрувањето и поедноставувањето на царинските формалности, меѓусебното признавање на статусот во сите ЦЕФТА страни ги ослободува компаниите од плаќање до четвртина од оперативните трошоци. Со овие иницијативи ЦЕФТА се стреми да ја поттикне трговијата, конкурентноста и инвестициите, но и да ги подготви компаниите за учество на пазарот на Европската унија.